RIJEKA, Rijeka Senjska
Rijeka - Fiume (Valvazorova mapa, XVII v.)
Rijeka, današnji izgled
Istorijski nazivi
Tarsata, Tarsatica, Fiume
Etimologija
Po reci koja se još zove i Rječina, njeno predslovensko ime moglo je biti *Tarsa ili *Tarsus, odatle antički naziv mesta Tarsatica, Tharsaticum > Trsat, sthrv. i Crsat, Trsak (Skok III 509). (A.L.)
Atribucija
- bez atribucije: Od Trijesta i Rijeke Senjske (Vuk VIII,Српске народне пјесме 1 - 9, скупио их Вук Стеф. Караџић, државно издање.
Пјесме јуначке новијих времена о војевању за слободу и о војевању Црногораца, књига осма, Београд, 1900. (Vuk VIII) 43:34)
Geografski položaj
45° 20’ N, 14° 24’ E
Grad u Hrvatskoj. Najveća hrvatska luka i sedište Primorsko-goranske županije.
Istorijat
U antičko doba na tom mestu bilo je liburnsko naselje Tarsata. U vreme Rima to je municipijum Tarsatica, sa središtem na mestu današnjeg Starog Grada.
U srednjem veku (počev od XIII v.) naselje se udvaja na Trsat i Rijeku Sv. Vida (Flumen Sancti Viti). Trsat drže knezovi Krčki, a Rijekom na smenu vlada više gospodara dok se u XIV v. ne ustale knezovi Devinski i Krčki. U sledećem veku (posle nestanka loze knezova Devinskih), dolazi u posed porodice Walsee, a pošto se i ona ugasila, sredinom XV v. prelazi u ruke Habzburgovaca. Sve do 1776. ostaje deo njihovih naslednih zemalja.
U XV v. ekonomska moć Rijeke slabi usled provale Turaka u Dalmaciju i prekida trgovinskih tokova, budući da Habzburgovci daju prednost Trstu. Ceo XVI v. prolazi u daljem slabljenju grada prouzrokovanom dinastičkim i unutrašnjim trvenjima, ratovima i sukobima na relaciji Mlečani – uskoci, i konkurencijom Bakra koji je bio u posedu Zrinskih.
U XVIII v. (1719) proglašena je slobodnom lukom na osnovu patenta Karla VI. Tada su izgrađeni i putevi za Trst i Karlovac. Dvorskim reskriptom iz 1776. carica Marija Terezija pripojila je Rijeku kraljevini Hrvatskoj i podvrgla je Kraljevskom hrvatskom vijeću. Sedam godina kasnije reskript je preformulisan tako da i Mađari mogu polagati pravo na Rijeku, naročito pošto je iste godine ukinuto Hrvatsko kraljevsko vijeće, a njegove ingerencije prenete na Ugarsko namesničko veće.
Za vreme Napoleonove kampanje Rijeku privremeno (1799. i 1805) okupiraju Francuzi, a u periodu 1809–1813. bila je u sastavu Ilirskih provincija. Posle pada Napoleona pripala je Austriji, pa kraljevini Iliriji, i 1822. civilnoj Hrvatskoj. U toku revolucionarne 1848. u Rijeku je ušao ban Jelačić i upravljao njom kao guverner. Spor između Hrvata i Mađara oko Rijeke u okviru Austro-Ugarske trajao je sve do propasti Dvojne monarhije.
Kod Vuka u Rječniku: „Stadt Fiume (ponajviše Senjska Rijeka)”.
Epski kontekst
U pesmi (Vuk VIII, 43) se pominje u kontekstu francusko-austrijskog sukoba oko prevlasti u Dalmaciji i Boki Kotorskoj, koji je neočekivano rešen pojavom ruskih pomorskih snaga u Boki pod zapovedništvom admirala Sinjavina 1806.
Literatura
 | 1969 | Српски рјечник истумачен њемачкијем и латинскијем ријечима, сакупио га и на свијет издао Вук Стеф. Караџић, „Нолит", Београд 1969. cobiss |
| 1997 | Hrvatski leksikon, I-II, Naklada Leksikon d.o.o., Zagreb 1997. [tom II] |