Mirjana Detelić
Leksikon
Epski gradovi Mirjane Detelić jeste pokušaj da se na reprezentativnom korpusu od dvadeset i dva toma hrišćanske i muslimanske usmene epike sagleda predstava o „broju, vrsti i načinu prostiranja gradova“, ali i napor da se objektivno i odgovorno obradi jedan važan segment tradicionalne kulture, podložan manipulaciji i zlopupotrebi u novijem istorijskom kontekstu.
Leksikon, štampano izdanje
Epski gradovi nametnuli su se kao predmet ispitivanja svojom ideološkom dimenzijom i okolnošću da pevanje o njima u velikoj meri reflektuje etičke, socijalne i političke norme. Bavljenje epskim gradovima omogućilo je sagledavanje kulturnih i društveno-istorijskih procesa i smena različitih civilizacijskih modela na prostoru Balkana, ali i šire (Mala Azija, Srednja i Zapadna Evropa, Sredozemlje, Rusija itd.).
Pored etimologije (A. Loma), ubikacije (kada je poznata) i atribucije u usmenoj epici, odrednice u
Epskim gradovima inkorporiraju stihove pesama i veliki broj žanrovski raznolikih proznih tekstova (delove sudskih zapisnika, putopisne beleške i izvode iz starih rukopisa, etiološka i kulturno-istorijska predanja, poslovice itd.), kao i širok istorijski i kulturološki kontekst (podaci o trgovačkim transferzalama i putevima hodočasnika, trgovini robljem, ratovima, opsadama i bunama, „dvorskom folkloru“, tvrđavama i dvorcima, manastirima i samostanima, plemićima i vladarima).
Leksikon je pisan živo, zanimljivo i uzbudljivo, što je utoliko neobičnije jer je reč o pouzdanoj i akribičnoj knjizi, koja zadovoljava najstrože i najviše naučne standarde.
Epski gradovi Mirjane Detelić ne samo da pružaju uvid u geografski areal kako ga vidi i pamti usmena epika već i na jedan neobičan način dinamizuju prostor Balkana, i prostor uopšte, ukazujući na proces uzdizanja i marginalizacije gradova kroz vreme, njihovog zatiranja u naletima požara, zemljotresa ili bolesti, prelaska iz ruku jednih vladara i država u ruke drugih i neprestane smene religijskih, političkih i kulturnih centara i paradigmi.
Lidija Delić
